Mond- en klauwzeer in Nederland – Op een bedrijf in Olst (Ov.) werd op 21 maart mond- en klauwzeer (MKZ) vastgesteld bij vier runderen.
Daarmee bleek de zeer besmettelijke dierziekte, ondanks alle voorzorgen, ook Nederland binnengekomen te zijn. Eerder werden Engeland en Frankrijk getroffen. Later op de 21e werd een tweede Nederlands geval ontdekt, nu in het naburige Welsum. Op 22 maart kwam een derde MKZ-geval vast te staan: het reeds ernstig verdachte bedrijf in Oene. Op 24 maart volgde een vierde geval in Nijbroek. Bovendien zijn er een aantal ernstige verdenkingen.

Minister Brinkhorst van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij heeft op 21 maart direct het draaiboek MKZ in werking gesteld.

Zo spoedig mogelijk na het vaststellen van een MKZ-uitbraak wordt een getroffen bedrijf geruimd. Dat wil zeggen dat de evenhoevige dieren (schapen, geiten, varkens, runderen e.a.) worden gedood en vernietigd (niet de paarden, honden, katten e.d.). De bedrijven met evenhoevigen in een straal van één kilometer rond een besmet bedrijf worden preventief geruimd. Alle bedrijven met evenhoevigen in een straal van drie kilometer rond een getroffen bedrijf worden onderzocht op tekenen van MKZ.

Op het besmette bedrijf in Oene waren 74 mestkalveren van Ierse origine aanwezig. Op 21 maart hebben de Franse autoriteiten per fax laten weten dat de betreffende kalveren deel hebben uitgemaakt van een grotere zending Ierse kalveren die van 23 februari 16.00 uur tot 24 februari 04.00 uur heeft verbleven op een rustplaats in Baroche Gondoin in het Franse departement Mayenne. Volgens de Franse autoriteiten ligt die rustplaats aan de oorsprong van de uitbraak van MKZ in Frankrijk: daar verbleven eerder Britse schapen van een bedrijf dat later officieel besmet is verklaard.

Behalve aan het bedrijf in Oene zijn van de betreffende zending Ierse kalveren ook kalveren afgeleverd op een bedrijf in Sprang-Capelle (75) en Beesd (80). Inmiddels zijn op het bedrijf in Sprang-Capelle klinische verschijnselen van MKZ vastgesteld. Formeel is de aanwezigheid van MKZ nog niet bevestigd.

Landelijke vervoersbeperkingen
De tijdelijke standstill voor heel Nederland (ingegaan op 21 maart om 11:00 uur, gewijzigd op 21 maart om 19:15 uur) is op 24 maart om 12:30 uur vervangen door de Tijdelijke regeling landelijke vervoersbeperkingen MKZ 2001. Als gevolg daarvan geldt op dit moment buiten de ingesloten gebieden het volgende (let wel: voor de ingesloten gebieden gelden strengere regels!):

Vervoer, met inbegrip van verplaatsing over de openbare weg zonder vervoermiddel, is verboden als het gaat om:

vee (dat zijn MKZ-gevoelige dieren als varkens, runderen, schapen, geiten e.d. maar ook paarden). Paarden mogen wel bereden worden, aan de handteugel worden meegevoerd of uit recreatief oogpunt voor een wagen worden gespannen; pluimvee (uitzonderingen: wel toegestaan zijn -onder voorwaarden- 1-op-1 transporten van pluimvee naar het slachthuis en 1-op-1 transporten van eendagskuikens naar een pluimveebedrijf).

Vervoer van vervoermiddelen voor vee is verboden.

Voor het ophalen en vervoeren van rauwe melk door melkauto´s gelden strikte reinigings- en ontsmettingsregels en registratiebepalingen.

Het vervoer van voer voor vee en pluimvee is verboden, tenzij het rechtstreeks geschiedt van mengvoederbedrijf of opslagbedrijf naar boerderij of detailhandelaar. Er gelden daarbij strikte reinigings- en ontsmettingsmaatregelen en registratiebepalingen. Ruwvoer mag alleen van het eigen bedrijf komen. Voor het rechtstreekse vervoer van verpakt vee- en pluimveevoer van een detailhandelaar naar een consument gelden geen beperkingen. Dat laatste geldt ook voor het vervoer van vee- en pluimveevoer met schepen op de binnenwateren.

Voor het vervoer van mest gelden strikte reinigings- en ontsmettingsmaatregelen en registratiebepalingen.

De levering van sperma, embryo´s en eicellen aan bedrijven met evenhoevigen is toegestaan, mits de levering geschiedt op de openbare weg. De inseminator mag niet op het bedrijf komen.

Bezoek aan een veehouderijbedrijf met evenhoevige dieren is verboden, ook voor personen die er beroepshalve komen. Uitzonderingen:

personen die pluimvee ophalen voor 1-op-1 vervoer naar het slachthuis of eendagskuikens voor 1-op-1 vervoer naar een pluimveebedrijf, dierenartsen, monteurs, als acuut gevaar voor de gezondheid van het vee dat vereist, personen die in het kader van de bedrijfsverzorging op het bedrijf aanwezig zijn, hulpdiensten (politie, huisartsen, brandweer e.d.).

De voorwaarden voor de uitzonderingen zijn:

de bezoeker ondergaat reiniging en ontsmetting vóór het betreden van een stal èn bij het verlaten van het bedrijf, de bezoeker heeft gedurende 72 uur geen andere veehouderij met evenhoevigen bezocht, de bezoeker gebruikt zoveel mogelijk de gereedschappen die al op het bedrijf aanwezig zijn; is gebruik van andere gereedschappen nodig, dan moeten deze worden gereinigd en ontsmet.

Vervoer van destructiemateriaal is verboden, tenzij:

het vervoer geschiedt langs een door de RVV aangewezen route, de vervoermiddelen zo zijn afgedekt dat verspreiding van smetstof niet kan plaatsvinden, de gebruikte vervoermiddellen langs een door de RVV aangewezen plaats gaan, de vervoermiddelen en bijbehorende voorwerpen volgens de regels worden gereinigd en ontsmet, zowel bij aankomst op het bedrijf als voor vertrek, de inzittenden bij het verlaten en bij het opnieuw betreden van het vervoermiddel reiniging en ontsmetting ondergaan. Zie voor de volledige regels de Tijdelijke regeling landelijke vervoersbeperkingen MKZ 2001, die de standstill-regeling heeft vervangen.

Strengere maatregelen in ingesloten gebieden Ook voor de ingesloten gebieden rond Maren-Kessel en Herpen, Sprang-Capelle en Beesd zijn op 24 maart nieuwe regelingen van kracht geworden die het regime versoepelen. De maatregelen die daar nu gelden zijn echter strenger dan buiten de ingesloten gebieden. Voor het ingesloten gebied rond Oene, Olst en Oosterwolde, dat fors is uitgebreid in verband met een nieuw MKZ-geval in Nijbroek, geldt het eerdere, strengste regime.

In de ingesloten gebieden rond Maren-Kessel en Herpen, Sprang-Capelle en Beesd geldt nu het volgende:

Vervoer, met inbegrip van verplaatsing over de openbare weg zonder vervoermiddel, is verboden als het gaat om:

vee (dat zijn MKZ-gevoelige dieren als varkens, runderen, schapen, geiten e.d. maar ook paarden), pluimvee (uitzonderingen: wel toegestaan zijn -onder voorwaarden- 1-op-1 transporten van pluimvee naar het slachthuis en 1-op-1 transporten van eendagskuikens naar een pluimveebedrijf; voor bedrijven waar ook evenhoevigen verblijven is vervoer van pluimvee naar het slachthuis slechts eenmalig toegestaan, na voorafgaande schriftelijke melding aan de RVV), sperma, embryo´s en eicellen van vee (dus ook paarden), mest van vee (dus ook paarden) en pluimvee, afkomstig van bedrijven met evenhoevigen. Rechtstreeks vervoer van behandelde en verpakte mest vanaf de detailhandelaar naar de consument is wel toegestaan.

Het vervoer van vervoermiddelen voor vee is verboden.

Ophalen en vervoeren van melk van bedrijven mag alleen gebeuren door aparte melkauto´s. Deze melk gaat naar aparte melkfabrieken en krijgt een dubbele warmetebehandeling. Voor het vervoer gelden strikte reinigings- en ontsmettingsmaatregelen en registratiebepalingen.

Het vervoer van voer voor vee en pluimvee is verboden, tenzij het rechtstreeks geschiedt van mengvoederbedrijf of opslagbedrijf naar boerderij of detailhandelaar. Er gelden daarbij strikte reinigings- en ontsmettingsmaatregelen en registratiebepalingen. Ruwvoer mag alleen van het eigen bedrijf komen. Voor het rechtstreeks vervoer van verpakt vee- en pluimveevoer van een detailhandelaar naar een consument gelden geen beperkingen. Dat laatste geldt ook voor het vervoer van vee- en pluimveevoer met schepen op de binnenwateren.

Bezoek aan veehouderijbedrijven met evenhoevigen is verboden, ook voor personen die er beroepshalve komen. Uitzonderingen:

personen die pluimvee ophalen voor 1-op-1 vervoer naar het slachthuis of eendagskuikens voor 1-op-1 vervoer naar een pluimveebedrijf, dierenartsen, monteurs, als acuut gevaar voor de gezondheid van het vee dat vereist, personen die in het kader van de bedrijfsverzorging op het bedrijf aanwezig zijn, hulpdiensten (politie, huisartsen, brandweer e.d.). De voorwaarden voor de uitzonderingen zijn:

de bezoeker ondergaat reinigingen ontsmetting vóór het betreden van een stal èn bij het verlaten van het bedrijf, de bezoeker heeft gedurende 72 uur geen andere veehouderij met evenhoevigen bezocht, de bezoeker gebruikt zoveel mogelijk de gereedschappen die al op het bedrijf aanwezig zijn; is gebruik van andere gereedschappen nodig, dan moeten deze worden gereinigd en ontsmet.

Vervoer van destructiemateriaal is verboden, tenzij:

het vervoer geschiedt langs een door de RVV aangewezen route, de vervoermiddelen zo zijn afgedekt dat verspreiding van smetstof niet kan plaatsvinden, de gebruikte vervoermiddellen langs een door de RVV aangewezen plaats gaan, de vervoermiddelen en bijbehorende voorwerpen volgens de regels worden gereinigd en ontsmet, zowel bij aankomst op het bedrijf als voor vertrek, de inzittenden bij het verlaten en bij het opnieuw betreden van het vervoermiddel reiniging en ontsmetting ondergaan. Zie voor de volledige regels de Regeling vervoersbeperkingen Sprang-Capelle MKZ 2001, de Regeling vervoersbeperkingen Beesd MKZ 2001 en de Regeling vervoersbeperkingen Maren-Kessel en Herpen MKZ 2001.

Gebied Oene: strengste regime Voor het ingesloten gebied rond Oene, Olst en Oosterwolde, dat fors is uitgebreid in verband met een nieuw MKZ-geval in Nijbroek, geldt het eerdere, strengste regime. Dat luidt:

Vervoer, met inbegrip van verplaatsing over de openbare weg zonder vervoermiddel, is verboden als het gaat om:

vee ( dat zijn MKZ-gevoelige dieren als varkens, runderen, schapen, geiten e.d. maar ook paarden), pluimvee (uitgezonderd eendagskuikens die rechtstreeks worden vervoerd naar een pluimveebedrijf, mits de aflevering plaatsvindt op de openbare weg), sperma van runderen, varkens, schapen, geiten en andere evenhoevige dieren, embryo´s van runderen, varkens, schapen, geiten en andere evenhoevige dieren, eicellen van runderen, varkens, schapen, geiten en andere evenhoevige dieren, melk, diervoeders en grondstoffen voor diervoeders, mest.

Het verplaatsen over de openbare weg van vervoermiddelen voor vee, pluimvee, melk, diervoeders, grondstoffen voor diervoeders of mest is verboden.

Insemineren of laten bevruchten van vee is verboden, tenzij de inseminatie of bevruchting plaatsvindt met reeds op het bedrijf aanwezig sperma. Een en ander geldt ook voor embryotransplantatie en in-vitrofertilisatie.

Bezoek aan een veehouderijbedrijf is verboden, ook voor personen die er beroepshalve komen. Er zijn drie uitzonderingen:

dierenartsen, monteurs en loonwerkers mogen wel naar veehouderijbedrijven waar geen evenhoevigen gehouden worden, dierenartsen en monteurs mogen onder voorwaarden wel naar veehouderijen met evenhoevigen als acuut gevaar voor de gezondheid van het vee dat vereist, het verbod geldt niet voor degenen die in het kader van de bedrijfsverzorging op het bedrijf aanwezig zijn, mits zij voldoen aan de voorwaarden. De voorwaarden voor de laatste twee uitzonderingen zijn:

de bezoeker ondergaat reinigingen ontsmetting vóór het betreden van een stal èn bij het verlaten van het bedrijf, de bezoeker heeft geen andere veehouderij met evenhoevigen bezocht, de bezoeker gebruikt zoveel mogelijk de gereedschappen die al op het bedrijf aanwezig zijn; is gebruik van andere gereedschappen nodig, dan moeten deze worden gereinigd en ontsmet.

Vervoer van destructiemateriaal is verboden, tenzij:

het vervoer geschiedt langs een door de RVV aangewezen route, de vervoermiddelen zo zijn afgedekt dat verspreiding van smetstof niet kan plaatsvinden, de gebruikte vervoermiddellen langs een door de RVV aangewezen plaats gaan, de inzittenden bij het verlaten en bij het opnieuw betreden van het vervoermiddel reiniging en ontsmetting ondergaan. Zie voor de volledige regels de Regeling toezichtsgebied mond- en klauwzeer Oene, Olst en Oosterwolde 2001 (enige malen gewijzigd).

Exportmaatregelen
De export van levend vee ligt stil. Alleen al het vervoersverbod maakt dergelijke export onmogelijk. Ook exporteert Nederland geen dierlijke producten (zoals vlees- en melkproducten) meer. De Rijksdienst voor de keuring van vee en vlees verstrekt hiervoor geen exportcertificaten meer.

De Regeling uitvoerverbod vee en bepaalde dierlijke producten mond- en klauwzeer 2001 (ingegaan op 21 maart om 19:15 uur) verbiedt het exporteren van:

vee; vers vlees van runderen, schapen, geiten, varkens en andere evenhoevigen; vleesproducten, die zijn bereid van vlees van runderen, schapen, geiten, varkens en andere evenhoevigen; melk; melkproducten; rundersperma, varkenssperma en sperma van schapen en geiten, alsmede sperma van andere evenhoevigen; embryo´s van runderen, varkens, schapen en geiten, alsmede embryo´s van andere evenhoevigen; eicellen van runderen, varkens, schapen, geiten en ander evenhoevige dieren; huiden van runderen, varkens, schapen, geiten en ander evenhoevige dieren; mest; bloed- en bloedproducten, afkomstig van runderen, varkens, schapen, geiten en andere evenhoevige dieren; reuzel en gesmolten vet, afkomstig van runderen, varkens, schapen, geiten en andere evenhoevige dieren; darmen, afkomstig van schapen, geiten en varkens; schapenwol, haar van herkauwers en varkenshaar; diervoeders en grondstoffen voor diervoeders; andere producten, afkomstig van runderen, varkens, schapen, geiten en andere evenhoevige dieren. Het exportverbod zal begin volgende week overigens in overeenstemming worden gebracht met het exportverbod dat de Europese Commissie aan Nederland heeft opgelegd. Dit zal gebeuren zodra een en ander controleerbaar en handhaafbaar is. De Rijksdienst voor de keuring van vee en vlees (RVV) zal een strikt kanalisatieprotocol toegepassen, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen enerzijds de provincies Overijssel, Gelderland, Flevoland en Noord-Brabant en anderzijds de rest van Nederland. Belangrijke wijzigingen zijn:

vlees en vleesproducten, melk en melkproducten: de export wordt weer toegestaan, zij het dat voor de provincies Overijssel, Gelderland, Flevoland en Noord-Brabant speciale voorwaarden gelden (dubbele verhitting van melk e.d.)

levend vee: de export van evenhoevige dieren blijft verboden, de export van paarden wordt weer toegestaan. Zie voor nadere details en voorwaarden de tekst van het exportverbod van de Europese Commissie (PDF-document)

Importbeperkingen
Het is verboden dieren en producten te importeren die op basis van de vervoersbeperkingen niet in Nederland mogen worden vervoerd.

Voor de import uit landen met MKZ (Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Ierland) gelden Europese bepalingen.

Wat is mond- en klauwzeer? Mond- en klauwzeer (MKZ) is een zeer besmettelijke en ernstige virusziekte die voorkomt bij evenhoevige dieren: runderen, varkens, schapen, geiten maar ook wilde zwijnen, herten, reeën en een aantal dierentuindieren. Paarden, honden, katten en pluimvee hebben er geen last van. De ziekte is niet gevaarlijk voor de mens. Er bestaat bij mensen wel een ziekte die lijkt op MKZ, nl. hand-, voet- en mondziekte (HVM). Deze ziekte komt voor bij kinderen en jonge mensen. Het HVM-virus is op geen enkele manier verwant aan het virus dat bij evenhoevige dieren MKZ veroorzaakt.

Het MKZ-virus kan zich razendsnel over een veestapel verspreiden. Dit kan door zowel directe contacten (dier-dier) als indirecte contacten (b.v. dier-mens-dier, via dierlijke producten en via vervoermiddelen). Bovendien kan het ook via de lucht over zeer grote afstand worden verspreid.

Dieren met MKZ hebben koorts, maken een zieke indruk, eten minder en vertonen blaren o.a. aan de rand tussen huid en klauw en op de tong. De verschijnselen zijn bij runderen en varkens vaak zo duidelijk, dat al op het zicht een redelijk zekere diagnose gesteld kan worden. Bij geiten en schapen zijn de verschijnselen minder duidelijk. Ongeveer 5% van de volwassen, besmette dieren sterft aan de ziekte. Het sterftecijfer onder jonge dieren ligt aanmerkelijk hoger. Zie voor meer informatie de brochure Mond- en klauwzeer (RVV).

In het Verenigd Koninkrijk is op 20 februari een uitbraak van de ernstige en zeer besmettelijke dierziekte mond- en klauwzeer (MKZ) vastgesteld. Actuele informatie daarover vindt u op de site van het Britse Ministerie van Landbouw (MAFF). Op 13 maart werd ook Frankrijk getroffen door MKZ. Op 21 maart volgde Nederland.